Koning van Bourgondië
UCHRONIE WAT ALS?
In zijn boek De Bourgondiërs vertelt Bart van Loo de geschiedenis van de vroege Nederlandse eenwording. Het is een wonderlijk relaas van ontbolsterende steden, ontwakend individualisme en uitstervende ridderidealen. Van schizofrene koningen, doortastende hertogen en geniale kunstenaars. De Bourgondische hertogen smeedden met veldslagen, huwelijken en hervormingen de versnipperde Lage Landen tot één geheel.
De Bourgondiërs werd twee jaar geleden gepubliceerd. Na het razende succes in Vlaanderen en Nederland vindt het boek nu zijn weg in het Frans en in het Duits. Voor alle edities samen staat de teller op 230.000 exemplaren.
In 1477 sneuvelde de hertog van Bourgondië, Karel de Stoute, in de slag bij Nancy. Zijn dood leidde uiteindelijk tot de verdeling van de Bourgondische erflanden tussen Frankrijk en de Habsburgers.
Voor het Franse tijdschrift Marianne schreef Bart Van Loo een uchronie, een alternatief einde voor zijn bestseller. De vraag die hij zich stelde was simpel: en als de Bourgondiërs nu eens hadden gewonnen? Voor De Standaard der Letteren bewerkte hij zijn tekst.
Alleszins hadden we dan een alternatief gezegde gehad: "Als het in Brussel regent, dan druppelt het in Parijs."
De Verenigde Staten van Bourgondië
De Standaard der Letteren
16 januari 2021
Bart Van Loo
‘U kunt me niet gevangennemen! Ik ben uw koning.’
Het is 14 oktober 1468. We zijn in de kleine Picardische stad Péronne. Twee zwaargewichten staan tegenover elkaar. De ene is de Franse koning Lodewijk XI, de andere de Bourgondische hertog Karel de Stoute. De bedoeling van hun onderhoud is het sluiten van vrede, het kanaliseren van tegengestelde ambities in de richting van een duurzaam bestand. Het door de Honderdjarige Oorlog verzwakte Frankrijk hapt naar adem. Bourgondië daarentegen is in volle expansie en strekt zich uit van Mâcon tot Amsterdam. De Franse koning haat de Bourgondische hertog, een gevaarlijke vazal die te machtig is geworden. Karel de Stoute, groot aanhanger van protocol en vestimentaire zwier, haat net zozeer Lodewijk XI, zijn suzerein die er steevast als een vogelverschrikker bijloopt.
Plots worden de onderhandelingen onderbroken en verneemt Karel dat de Luikenaars in opstand zijn gekomen. Die ondermijning van zijn macht doet hem even slikken. Als hem bovendien ter ore komt dat de Franse koning het brein achter die hele onderneming is, schiet hij in een legendarische colère. Hij lapt alle feodale regels aan zijn laars en neemt zijn Franse opperleenheer gevangen. Adieu Lodewijk XI. De Bourgondische hertog annexeert Frankrijk.
Koning van Bourgondië
Karel de Stoute bruist van energie. Als een Napoleon avant la lettre stelt hij een Bourgondische code civil samen en vestigt zijn hooggerechtshof niet ver van Brussel – dat van Parijs mag zijn deuren sluiten. Door zijn dochter Maria uit te huwelijken aan de zoon van de Duitse keizer verleent die laatste hem een koningskroon. Voortaan is hij Karel I, koning van Bourgondië, een rijk dat zich uitstrekt van de Pyreneeën tot aan de Oostzee, van Bayonne tot in Groningen.
De Verenigde Staten van Bourgondië werpen zich op als een model van vrede, tolerantie en meertaligheid
Tijdens een ultieme veldslag in de sneeuw bij Nancy proberen de Fransen samen met de Zwitsers het heft alsnog opnieuw in handen te nemen. Vlaamse strijdkrachten bezorgen de Bourgondische vorst een klinkende overwinning. Na afloop biedt het slagveld een gruwelijke aanblik: bevroren lijken zover het oog reikt, veelal aangevreten door de wolven. Van het Franse koninkrijk is voortaan geen sprake meer.
Niet veel later redt de literatuurminnende Karel de Stoute rover-dichter François Villon op het nippertje van de ondergang – die wachtte in een Franse cel op de uitvoering van de doodstraf. De Bourgondische koning stelt hem aan als hofdichter, op voorwaarde dat Villon in een lange satirische tekst de in een kerker wegkwijnende Lodewijk XI en zijn voorgangers over de hekel haalt. Hadden die het zijn vader Filips de Goede niet moeilijk gemaakt? Zijn grootvader Jan zonder Vrees vermoord? Zoals Baudelaire later België zal neerhalen, belaadt Villon in zijn Testament Frankrijk met alle zonden van Israël. Aan het Bourgondische hof in Brussel creëert hij en passant een cliché dat de tijd zal trotseren: dat van de arrogante, navelstarende en aldoor zeurende Fransman.
Francofoob
De onstuitbare Karel heeft nog een francofobe verrassing in petto. Exact honderd jaar nadat zijn voorvader Filips de Stoute de pinot noir bombardeerde tot Bourgondische druif, promoveert hij deze cépage in 1495 tot de officiële druivensoort van het Groot-Bourgondische rijk. Dit tot grote ergernis van de wijnbouwers in de streek van Bordeaux.
Hij overleeft zowel zijn dochter Maria († 1482) als zijn kleinzoon Filips de Schone († 1506). Tijdens zijn lange leven zet hij verschillende generaties artiesten aan het werk: Jan Van Eyck schildert zijn portret als baby, Rogier van der Weyden vereeuwigt de ontmoeting in Péronne en Albrecht Dürer bezorgt ons een schilderij van Karel op zijn sterfbed. De drie panelen zijn helaas vernietigd tijdens de brand van het Brusselse paleis in 1731 en enkel bekend via gravures.
Bij zijn dood – hij is dan 82 – gaat de macht over op zijn achterkleinzoon Karel. Dankzij het huwelijk van diens grootmoeder met de Duitse keizer en dat van zijn vader met de Spaanse troonopvolgster wordt deze Karel II (door sommige weerbarstige tellers Karel V genoemd) de heerser over een immens imperium dat provincies als Frankrijk, de Lage Landen, Duitsland, Spanje… en de Nieuwe Wereld omspant.
Pinot noir
Met het Edict van Villers-Cotterêts (1539) stoot de in Gent geboren Karel II het Latijn van de administratieve troon en maakt hij van het Nederlands en het Frans de twee officiële talen van zijn rijk. Onder druk van enkele Bourgondische deelstaten komen daar later nog het Spaans en het Duits bij. Het zorgt ervoor dat de Staten-Generaal, die steeds vergaderen in Brussel, telkens door evenveel vertalers als deelnemers worden bijgewoond.
Net als zijn overgrootvader wordt Karel erg oud. Zegt men vandaag niet nog steeds ‘zo oud als de twee Karels’? Net voor hij de kaap van honderd lentes rondt, vaardigt hij in Nantes vanuit zijn rolstoel een edict uit dat alle religieuze conflicten oplost. De Verenigde Staten van Bourgondië werpen zich op als een model van vrede, tolerantie en meertaligheid. Toch blijven twee grote kwesties onopgelost. Zal men ooit tot een akkoord met de wispelturige Engelsen komen? En vooral: moeten naast de pinot-noirwijnen ook de Vlaams-Brabantse bieren worden erkend als nationale drank?
Het is precies twee jaar geleden dat Bart Van Loo De Bourgondiërs publiceerde. Na het razende succes in Vlaanderen en Nederland vindt het boek nu zijn weg in het Frans en in het Duits. Voor alle edities samen staat de teller op 230.000 exemplaren.
